Endometriozis, halk ortasındaki yaygın ismiyle ‘çikolata kisti’ olağanda rahmin içini kaplayan endometrium dokusuna misal dokuların rahim dışında büyümesiyle ortaya çıkan kronik bir hastalık. Ülkemizde üreme çağındaki yaklaşık 2 milyon bayan, bir öteki deyişle her 10 bayandan biri, endometriozis ile çaba ediyor. Endometriozis birtakım hastalarda hiçbir belirti vermezken, kimilerinde ise karın ile kasık ağrısı ve bağırsak sorunları üzere pek çok hastalıkta görülebilen belirtilerle gelişebiliyor. Ayrıyeten ağrılı adetin olağan bir durum olarak düşünülmesi nedeniyle tabibe başvurulmakta gecikilebiliyor. Bu etkenler nedeniyle endometriozise teşhis konulması 6-7 yıl üzere uzun bir süreyi alabiliyor. Teşhis ve tedavideki gecikme ise tablonun daha da ciddileşmesine neden olabiliyor. Örneğin infertilite ve böbrek kaybıyla sonuçlanması gibi! Acıbadem Altunizade Hastanesi Bayan Hastalıkları ve Doğum Uzmanı Prof. Dr. Taner Usta, bu nedenle erken teşhis ve tedavinin endometriozis hastalığında büyük bir kıymet taşıdığına dikkat çekerek, “Tanı ve tedavideki gecikmeyi önlemek için öncelikle hastalığın sinyalleri âlâ tanınmalı ve vaktinde tabibe başvurulmalıdır. Bilhassa ağrılı adet görme, ağrılı cinsel ilgi ve adet periyodunda ağrılı dışkılama varsa, akla kesinlikle endometriozis gelmelidir.” diyor.
Nedeni şimdi bilinmiyor
Endometriozis hastalığının oluşum sebebi hala bilinmemekle birlikte pek çok teori öne sürülüyor. Üreme çağındaki bayanlarda rahim her ay hamilelik için hazırlanıyor ve rahmin iç katmanı kalınlaşarak embriyonun yerleşmesi için hazır hale geliyor. Hamilelik oluşmazsa bu katman adet kanamasıyla birlikte bedenden atılıyor. En çok kabul gören teoriye nazaran; kimi durumlarda adet sırasında endometrial doku (rahmin en iç katmanındaki bebeğin hamilelikte yerleştiği zar) peritoneal boşluğa, yani karın boşluğuna geri akıyor. Endometriozis en sık yumurtalıklar, tüpler ve rahim üzerinde oluşuyor. Nadiren de olsa bağırsaklar, mesane, eski ameliyat yeri, tırnak, göğüs, diyafram, göz ve burun üzere pelvik dışındaki bölgelere de yerleşebiliyor. Endometriozis lezyonlarının yol açtığı bu kistlere ‘çikolata kistleri’ deniyor.
Özellikle 3 belirtisi çok önemli!
Endometriozisin en sık görülen belirtisi, adet döngülerinde artan pelvik ağrıları oluyor. Bayanlarda adet kanaması sürecinde endometrium dokusunda da kanama meydana geldiği için adet ağrısı çok daha şiddetli bir seyir izleyebiliyor. Ayrıyeten olağandan daha ağrılı kramplar gelişebiliyor. Adet döngüsünün uzadığı durumlarda bel ve karın ağrısı da oluşabiliyor. Cinsel ilgi sırasında ve sonrasında gelişen ağrı ile adet devri boyunca ağrılı dışkı olması da endometriozisin öbür iki kıymetli belirtilerinden. Adet devrinde çok ölçüde kanamanın yanı sıra nadiren de olsa adet periyodunda yorgunluk, ishal, kabızlık, şişkinlik ya da çok bulantı üzere semptomlar da görülebiliyor.
Tanı için hastanın ayrıntılı hikayesi şart
Endometriozis teşhisinde en kıymetli evreyi hastanın ayrıntılı alınan hikayesi oluşturuyor. Olağan bir pelvik muayene, kist ya da skar dokusunu çarçabuk belirleyebilse de çikolata kisti teşhisinde kâfi olmayabiliyor. Tam teşhis için sıklıkla ultrason, gereksinim halinde de Magnetik Rezonans üzere görüntüleme teknolojilerinden yararlanılıyor. Ultrason çoklukla teşhiste kâfi geliyor. Ultrason ile hastalığın ne durumda olduğu, ne kadar yaygın olduğu, komşu organlarda tutulum olup olmadığı tespit edilebiliyor.
Ciddi sıhhat sıkıntılarına yol açabilir
Endometriozisin vaktinde teşhis ve tedavi edilmemesi durumunda önemli sıhhat problemleri gelişebiliyor. Geç teşhis edildiğinde yumurtalıkların işlevselliği ve yumurta rezervleri (yumurta sayısı) olumsuz etkilenebiliyor ve bunun sonucunda infertilite (kısırlık) oluşabiliyor. O denli ki çocuk sahibi olmakta zahmet çeken bayanların yaklaşık yüzde 40’ında endometriozis tespit ediliyor. Prof. Dr. Taner Usta, “Erken teşhis ve tedavi edildiğinde ise endometriozis sorunu yaşayan pek çok bayan çocuk sahibi olmayı başarabiliyor” diyor. Endometriozisin yol açtığı bir öteki değerli sıhhat sorunu ise böbrek kaybı! Zira yeterli huylu lakin makûs seyirli olabilen çikolata kisti, idrar yollarına giden borucuğu daraltarak sessiz böbrek kaybına neden olabiliyor. Bunların yanı sıra derin endometriozisin bağırsağı tıkaması sonucu bağırsak tıkanıklığı tablosu gelişebiliyor. Ayrıyeten yapılan çalışmalar endometriotik dokuların vakitle kansere dönüşebileceğini de ortaya koyuyor. Hastalık ilerlemesine karşın tedavi edilmezse cerrahi operasyonla yumurtalıkların ve rahmin alınması noktasına da gelinebiliyor.
Tedavi edilebilen bir hastalık
Endometriozis günümüzde tedavi edilebilen bir hastalık. Tedavisinde kimi durumlarda ilaç kullanımı kâfi olurken, bazen cerrahi tedavi gerekebiliyor. Hastalığın evresi, ağrının şiddeti, semptomlar ve hastanın çocuk isteği üzere etkenler tedavinin yaklaşımını belirliyor. Bayan Hastalıkları ve Doğum Uzmanı Prof. Dr. Taner Usta, cerrahi yolun çoklukla yumurtalık ve rahim üzere pelvik organlarında anatomik bir sorun oluştuğunda ya da idrar yolları yahut bağırsaklar tıkandığında tercih edildiğine işaret ederek, kelamlarına şöyle devam ediyor:
“Endometriozis cerrahisi tüm dünyada kapalı biçimde yapılıyor. Çoğunlukla yumurtalık dokusu ile rahmin korunduğu, yani yalnızca endometriotik dokuların bedenden çıkarıldığı kollayıcı yol tercih ediliyor. Çocuk sahibi olmak istemeyen yahut tekrarlayan endometriozis cerrahisi geçiren daha ileri yaşlardaki hastalarda ise rahmin alınması ameliyatı olan histerektomi, bilhassa dokuların rahimde tutunduğu hastalarda yapılabiliyor. Kimi durumlarda yumurtalıkların alınması gerekebiliyor. Cerrahi tedavide edinilen deneyimler ve yaşanan gelişmeler sayesinde çikolata kistlerinin ameliyat sonrasında tekrar etme riski günümüzde tecrübeli merkezlerde epey düşük oranda seyrediyor.”
Kaynak: (BYZHA) – Beyaz Haber Ajansı
